De omvang van ondraaglijke pijn

Schokkende gebeurtenissen kunnen zich voordoen op veel gebieden. Sinds de negentiende eeuw konden mensen door de industrialisering van de productie, de oorlog en het transport op grote schaal worden geraakt met vaak levenslange psychische gevolgen. Zij werden slachtoffer van ernstige treinongelukken en ongelukken in fabrieken of werden verminkt  of radeloos op het slagveld met langdurige stress als gevolg. In dichtbevolkte gebieden maakten epidemieën, branden of overstromingen veel slachtoffers die vaak alles kwijt waren. Oorlogen konden leiden tot massavervolging en ernstig verlies en maakten kapot wat mensen dierbaar was. Misbruik van vrouwen kwam veel voor en werd vaker onthuld door emancipatiebewegingen in de opkomende massamedia. Nieuws werd sowieso indringender en persoonlijker en kwam van ver. Heftige beelden kwamen steeds vaker in elke huiskamer en nog later via sociale media op ieders telefoon. Maar dit is maar een deel van het verhaal.

     Ongelukken en rampen kregen zeer ernstige gevolgen, zo ernstig dat de verantwoordelijken probeerden onder vergoeding van de schade uit te komen. Dit betekende dat de stress bij de slachtoffers toenam. Processen voor erkenning van aangedaan leed en voor genoegdoening van geleden schade sleepten zich vaak jaren voort. Massaproductie breidde zich ook uit tot dieren, die daarmee gevoelig werden voor ziektes, waarbij deze ziektes zich als zoönosen weer onder mensen verspreidden. Bij honden doen zich alleen in Nederland jaarlijks tienduizenden bijtincidenten voor met regelmatig rampzalige gevolgen. Gifstoffen kwamen in het leefmilieu van mens en dier. Het verkeer te land, te water en in de lucht breidde zich uit en verkeersongelukken werden niet alleen veel voorkomende, maar  ook geïsoleerde gebeurtenissen, waar slachtoffers weinig steun ondervonden van de samenleving. Het verkeer telde jaarlijks duizenden slachtoffers en opgeteld over een reeks van jaren werden honderdduizenden getroffen. Bij ernstige gebeurtenissen werd de directe omgeving van familie en vrienden vaak overbelast en moest delen in de stress. Verlies van mensen was altijd ingrijpend, maar met de mogelijkheid voor steeds meer mensen om lang te leven, extra pijnlijk. Overvallen en openbare mishandeling maakten vooral in de grote steden regelmatig slachtoffers met vaak langdurige angst voor herhaling. Medische missers, komen alleen in Nederland jaarlijks dertigduizend keer voor met veel traumatische gevolgen.

     Veel mensen raakten door schokkende gebeurtenissen zo getraumatiseerd dat ze nauwelijks in staat waren hun normale leven nog op te pakken. Bij seksueel misbruik en ernstige en langdurige mishandeling in de intieme sfeer raakten mensen zo beschadigd, dat ze relaties niet meer durfden aanknopen of deze steeds opnieuw kapot maakten. Angst en een gevoel van zinloosheid en depressie kwamen massaal voor. Het gesprek hierover koste de samenleving veel energie en de hulp veel geld. Ze keerde zich dan ook vaak af van het leed of probeerde alleen met korte therapieën de ergste symptomen te verlichten. Dit riep vervolgens weer ongenoegen op bij de slachtoffers. Gemeenschappen werden minder betrokken bij de rouw, rouwen werd een tamelijk individuele aangelegenheid. Deze traumatisering door schokkende gebeurtenissen werd steeds zichtbaarder in de twintigste eeuw.

     In de eenentwintigste eeuw mondde het hier beschreven leed uit in een regelrechte crisis. Schokken hadden nu een enorme reikwijdte met wereldwijde effecten. De voorbeelden zijn talloos: bekend is de pandemie in 2020 met miljoenen doden en enorme economische en psychische schade door de beperkende maatregelen, zoals lockdowns, schoolsluitingen, thuiswerken en een avondklok. Daarnaast waren er andere epidemieën die steeds vaker uitbraken door de nabijheid van dieren. Deze werden vaak dicht bij mensen gehouden, mede ook omdat hun oorspronkelijke leefgebied was aangetast door de mens, vooral door ontbossing of omdat het efficiënter was. De vernietiging van het leefmilieu, de roof van land en klimaatverandering door grootschalige inzet van fossiele brandstoffen zorgde voor grote vluchtelingenstromen. De economische crisis van 2008 leidde tot talloze huisuitzettingen en een grote drugsepidemie in de VS vanwege de wanhoop. Er ontstonden steeds meer conflicten om grondstoffen die steeds gewelddadiger werden door de inzet van wapens die massaal werden geproduceerd en verhandeld, vooral kleinere en betaalbare wapens. Multinationals stimuleerden overmatige voedselconsumptie en onnodig medicijngebruik, roken en drankmisbruik. Nieuw was ook de opkomst van religieus geïnspireerd terrorisme dat in delen van de wereld de bevolking terroriseerde en wreed vermoordde. Branden, woestijnvorming, vergiftiging en verzilting van het milieu zorgden voor  uitsterven van dieren, zoals insecten, en hongersnoden. Het  verzuren van de wereldzeeën ging nog langzaam, maar het gevolg was wel al: uitsterven van koralen, kalkgebrek en aantasting van de biodiversiteit.    

      Deze wereldwijde crisis raakt niet alleen talloze mensen, maar ook hele gemeenschappen en vormt een regelrechte bedreiging voor het overleven van de menselijke soort. De draagkracht van de natuur en de mentale veerkracht van de mens komen steeds verder onder druk  te staan. Zij maakt de noodzaak om de pijn te verlichten of te voorkomen als gevolg van schokkende gebeurtenissen nog veel groter. Het wordt de grote opgave van deze eeuw en de gezondheidszorg heeft de sleutel voor een oplossing, maar is hier nog te weinig van bewust. Zij kan de pijn zichtbaar maken, de slachtoffers een stem geven en helpen om de pijn te verlichten of voorkomen. Daarvoor moet zij zich minder richten op behandeling van lichamelijke ziektes in een vergevorderd stadium, waar vrijwel alle energie en geld naar toe gaat. Haar opgave is nu om de enorme ziektelast van ondraaglijke pijn door schokkende gebeurtenissen  te verminderen of voorkomen.